7 νεκρές γλώσσες που
χάθηκαν για πάντα στον χρόνο
Κώστας Μανιάτης
Οι γλώσσες είναι ανθρώπινα δημιουργήματα
και ως εκ τούτου έχουν κι αυτές έναν συγκεκριμένο κύκλο ζωής. Μερικές
"νεκρές" γλώσσες έχουν εξελιχθεί σε άλλες και υπό αυτήν την έννοια,
επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Άλλες όμως εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν πίσω τους
κανένα ίχνος, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε τίποτα για αυτές σήμερα.
Άγαλμα από την εποχή της αρχαίας Μεσοποταμίας. AP Photo/Hadi Mizban© AP Photo/Hadi Mizban
Ακολουθούν επτά γλώσσες που σήμερα δεν
τις μιλάει κανείς (μάλλον), αλλά κάποτε, στον αρχαίο γνωστό τότε κόσμο,
δέσποζαν μεταξύ των απλών ανθρώπων και των βασιλιάδων τους.
Ακκαδική γλώσσα
Τα ακκαδικά ήταν η κύρια γλώσσα που
μιλούσαν οι άνθρωποι που ζούσαν σε όλη την έκταση της Μεσοποταμίας.
Η γλώσσα πήρε το όνομά της από την πόλη Ακκάδ, ένα σημαντικό κέντρο του
μεσοποταμιακού πολιτισμού, αν και θεωρείται αρχαιότερη ακόμα και από την ίδια
την πόλη.
Είναι η παλαιότερη επιβεβαιωμένη
σημιτική γλώσσα και στη γραπτή της εκδοχή χρησιμοποιούταν η σφηνοειδής γραφή.
Οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας συνήθιζαν να μιλούν
σε αυτήν τη γλώσσα για σχεδόν 3.000 χρόνια, από το 2800 π.Χ. έως και το 500
μ.Χ. Τα αραμαϊκά όμως ήρθαν και την αντικατέστησαν. Αν και η αραμαϊκή
γλώσσα ήταν στενά συνδεδεμένη με την ακκαδική, ωστόσο, ήταν πιο εύκολη και
εύχρηστη, γι’ αυτό, αργά και σταδιακά, οι άνθρωποι την προτίμησαν.
Μετά από πολλούς αιώνες όπου θεωρούταν
μυστηριακή και ακατανόητη, οι μελετητές τον 19ο και τον 20ο αιώνα μπόρεσαν να
αποκρυπτογραφήσουν τις έννοιες αυτής της αρχαίας γλώσσας και να την επαναφέρουν
στη ζωή κατά κάποιον τρόπο.
Έκθεμα στο Μουσείο της Βαγδάτης. AP Photo/Hadi Mizban© AP Photo/Hadi Mizban
Σανσκριτικά
Τα σανσκριτικά είναι η αρχαία
γλώσσα του Ινδουισμού, αν και χρησιμοποιούνται και από πολλές άλλες
θρησκείες -από τον Τζαϊνισμό και τον Βουδισμό μέχρι τον Σιχισμό. Χρησιμεύουν
επίσης ως η κύρια γλώσσα πολλών αρχαίων κειμένων ποίησης, δράματος και
-προφανώς- και θρησκευτικών κειμένων.
Ο εξέχων ρόλος τους στη λογοτεχνική
παράδοση, τα καθιστά μια ιδιαίτερα σημαντική γλώσσα που πολλοί μελετητές
οφείλουν να την κατανοήσουν σε βάθος. Και αυτό είναι γενικά κάπως δύσκολο,
καθώς πρόκειται για μία πολύπλοκη γλώσσα που έχει εκατοντάδες λέξεις για
μεμονωμένες έννοιες ή αντικείμενα.
Ωστόσο, πολλοί θα υποστήριζαν ότι τα
σανσκριτικά δεν είναι τελικά μια νεκρή γλώσσα, καθώς υπάρχουν ακόμη
περίπου 1.600 άνθρωποι που ζουν στο Νεπάλ και ισχυρίζονται ότι τα σανσκριτικά
είναι η μητρική τους γλώσσα.
Αν και σε μεγάλο βαθμό είναι μία γλώσσα
που χρησιμοποιείται για τη μελέτη αρχαίων ακαδημαϊκών κειμένων, εξακολουθεί να
χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη από μερικούς ανθρώπους.
Δακική γλώσσα
Η γη της Δακίας, η οποία αντιστοιχεί
περίπου στη σημερινή Ρουμανία, ήταν το
λίκνο ενός πολιτισμού σκληρών πολεμιστών που κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους κατά
τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Τραϊανού τον 1ο αιώνα μ.Χ. Αν και οι
Ρωμαίοι δεν εξάλειψαν τη γλώσσα, οι κάτοικοι της υιοθέτησαν τα Λατινικά. Και
παρότι ορισμένα τοπωνύμια και ορισμένες ρουμανικές λέξεις φαίνεται να
προέρχονται από τα Δακικά, η γλώσσα θεωρείται ότι εξαφανίστηκε ολοκληρωτικά τον
6ο ή 7ο αιώνα.
Οι Δάκες μιλούσαν κάποιο είδος
ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της έχει χαθεί. Είναι πολύ
δύσκολο να ανακατασκευαστεί, αφού δεν έχει σωθεί τίποτα παρά μόνο μία επιγραφή
όλη κι όλη. Έχουν γίνει προσπάθειες να συνδεθεί η δακική με τις θρακικές ή
φρυγικές γλώσσες, ακόμη και με τη σύγχρονη αλβανική, αλλά φαίνεται ξεκάθαρο ότι
η αλβανική είναι απόγονος της ιλλυρικής, αφήνοντας τη δακική να είναι τελικά
ένα νεκρό παρακλάδι του ινδοευρωπαϊκού γλωσσικού δέντρου.
Ετρουσκικά
Ο τελευταίος υποτιθέμενος άπταιστα
ομιλητής της ετρουσκικής γλώσσας ήταν ο Καίσαρας Κλαύδιος, ο οποίος έγραψε την
“Ιστορία των Ετρούσκων”, η οποία δυστυχώς έχει χαθεί. Ήταν ένα θλιβερό -αλλά με
τιμή- τέλος για τη γλώσσα που κυριαρχούσε στην κεντρική Ιταλία για αιώνες σε
σκληρό ανταγωνισμό με τα λατινικά.
Ετρουσκικός τάφος. AP Photo/Mario Torrisi© AP Photo/Mario Torrisi
Σήμερα, μεγάλο μέρος της δυσκολίας
ανασυγκρότησης της ετρουσκικής γλώσσας, το να τη μάθουμε δηλαδή
στην ολότητά της, οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουν διασωθεί
μεγάλα κείμενα, παρά μόνο κάποιες σύντομες επιγραφές.
Το μόνο μεγάλο ανάγνωσμα που έχει βρεθεί
μέχρι στιγμής είναι ένα λινό βιβλίο που είχε χρησιμοποιηθεί ως
περιτύλιγμα για μια μούμια. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι Ετρούσκοι
ανέπτυξαν το δικό τους αλφάβητο βασισμένο στα ευβοϊκά ελληνικά και ότι είχαν
μια περίτεχνη λογοτεχνική παράδοση, αλλά δεδομένου ότι όλα αυτά έχουν χαθεί με
το πέρασμα του χρόνου, τα πάντα είναι ανοιχτά σε εικασίες.
Γνωρίζουμε πάντως ότι μας άφησαν κάποια
τοπωνύμια όπως είναι η “Ρώμη”, από την εποχή που οι Ετρούσκοι κυριαρχούσαν στην
κεντρική Ιταλία, στην περιοχή του Λατίου.
Γλώσσα της Ιβηρίας
Παραμένει ασαφής η προέλευση της γλώσσας
που μιλούσαν οι κάτοικοι της Ιβηρικής Χερσονήσου (σημερινής Ισπανίας και
Πορτογαλίας) πριν από την κατάκτησή τους απ’ τους Ρωμαίους. Κάποιοι μελετητές
τη συνδέουν με τις βερβερικές γλώσσες, άλλοι με τη σύγχρονη βασκική και κάποιοι
άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν κελτική. Στο τραπέζι έχουν πέσει ακόμη πιο
τραβηγμένες υποθέσεις, που συνδέουν την ιβηρική με τις ετρουσκικές ή ακόμα και
τις καυκάσιες γλώσσες.
Αυτή η γλώσσα δεν γράφτηκε μόνο σε ένα
αλφάβητο αλλά σε τρεις παραλλαγές μίας γραφής που προέρχεται από τα
φοινικικά. Η πλέον εξαφανισμένη γραφή είναι η νοτιοδυτική παραλλαγή,
που ονομάζεται επίσης Ταρτησσική, αφού πιστεύεται ότι ήταν η γλώσσα που
μιλιόταν στο βασίλειο της Ταρτησσού, το οποίο βρισκόταν κοντά στη σημερινή
Σεβίλλη, και για το οποίο γίνεται αναφορά και στον Ηρόδοτο.
Τα ιβηριανά πέθαναν μαζί με την κατάληψη
της χώρας από τους Ρωμαίους, αλλά κάποια τοπωνύμια και λέξεις πιστεύεται ότι
έχουν επιζήσει μέσα στη σύγχρονη ισπανική γλώσσα.
Κοπτική γλώσσα
Η κοπτική προέρχεται από την ύστερη φάση
των αιγυπτιακών γλωσσών, και είναι άμεσος απόγονος της αρχαίας αιγυπτιακής
γλώσσας. Στην πραγματικότητα, είναι ό,τι απέμεινε από τις αρχαίες αιγυπτιακές γλώσσες -ναι,
ακόμη και από τα ιερογλυφικά καθώς πρόκειται για έναν συνδυασμό ιερογλυφικών,
δημοτικών και ιερατικών γλωσσών.
Χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη γη της
Αιγύπτου από όλους τους Πτολεμαίους ηγεμόνες μετά τη
διάδοση του ελληνικού πολιτισμού σε όλη την περιοχή.
Πρόσφατα έχασε και τους τελευταίους από τους μητρικούς ομιλητές της και μετατρέπεται σε μια γλώσσα που λίγο πολύ υπάρχει κυρίως για τους μελετητές των νεκρών γλωσσών. AP Photo/Giulio Broglio© AP Photo/Giulio Broglio
Εντούτοις, η κοπτική πλέον υπάρχει μόνο
στη λειτουργία της Κοπτικής Εκκλησίας στην Αίγυπτο. Θεωρείται η πρώτη γλώσσα
του Χριστιανισμού από ορισμένους και είναι αναμφίβολα σημαντική για την
κατανόηση της πρώιμης προέλευσης του Χριστιανισμού. Πρόσφατα έχασε και τους
τελευταίους από τους μητρικούς ομιλητές της και μετατρέπεται σε μια γλώσσα που
λίγο πολύ υπάρχει κυρίως για τους μελετητές των νεκρών γλωσσών.
Η γλώσσα των Ούννων
Μπορεί να έβαλαν φωτιά στο μεγαλύτερο
μέρος της Ευρώπης και σε ένα μεγάλο κομμάτι της Ασίας, μπορεί να γονάτισαν τη
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να κέρδισαν το παρατσούκλι “μάστιγα του Θεού”, αλλά
παρά το γεγονός ότι όλα αυτά θα έπρεπε να ήταν αρκετά για να ενδιαφέρει τους
ανθρώπους να καταλάβουν τουλάχιστον τη γλώσσα τους, κάτι τέτοιο δεν συνέβη.
Δυστυχώς, οι Ούννοι δεν μπήκαν στον κόπο να καταγράψουν τη γλώσσα τους. Σώζονται
μόνο λίγες λέξεις, που έχουν συλλεχθεί από Ρωμαίους μελετητές.
Ως εκ τούτου, υπάρχει μια συνεχής
συζήτηση για το πώς θα μπορέσει να ανακατασκευαστεί μια μέρα η γλώσσα που
μιλούσε η τρομερή αυτή η φυλή.
Οι επικρατούσες υποθέσεις συνδέουν τους
Ούννους με τους νομάδες Σιονγκ-Νου που ήταν οι βόρειοι γείτονες των Κινέζων
Χαν. Όπως οι Ούννοι, έτσι και αυτοί οι νομάδες ήταν πιθανότατα
αναλφάβητοι και όλα όσα γνωρίζουμε γι' αυτούς καταγράφηκαν από τους
γείτονές τους, οι οποίοι είχαν βιώσει μία εκτεταμένη περίοδο τρομοκρατίας.
Ακόμη και σήμερα υπάρχει μεγάλη
ερευνητική διαμαχή για το εάν η ούννικη γλώσσα ήταν τελικά τουρκική, αλταϊκή, ινδοευρωπαϊκή
ή ακόμη και μια απομονωμένη και αυτόνομη γλώσσα -παρά τη δημοφιλή άποψη μεταξύ
των Ούγγρων ότι συγγενεύουν με τους Ούννους.
Πηγές: listverse.com, bilingua.io, facts.net
πηγή:
news247.gr
